Συνήθως η εξελικτική διαδικασία της γήρανσης για κάποιους, μας παραπέμπει στην διαδικασία για το πέρασμα του χρόνου. Θυμάμαι όταν ήμουν περίπου 15 χρονών άκουγα για κάποιον 70 χρονών ότι είναι γέρος!!, Δεν σας κρύβω ότι με απασχόλησε αρκετά χρόνια η λέξη γήρανση καθώς την έβρισκα πάντα μπροστά μου όσο αφορά τους ανθρώπους αλλά και το περιβάλλον το οποίο ζούμε, και πιο σημαντικό για τον πλανήτη όπου κατοικούμε.
Περνώντας τα χρόνια παρατήρησα ότι όσο μεγάλωνα χρονολογικά τόσο οι ηλικίες 60-70 μεταμορφωνόταν στα μάτια μου από γέρος-ρια σε μια μορφή ενήλικα, ίσως γιατί οι συνθήκες διαβίωσης άλλαξαν, ίσως γιατί η αντίληψη για την ζωή διαμορφώθηκε με έναν τρόπο όπου το κάθε άτομο εκτιμά διαφορετικά της αξίες της, και ίσως γιατί μεγαλώνοντας η χρονολογική απόσταση στα μάτια μου έχει μειωθεί αρκετά. Ίσως ο παράγοντας άθλησης και διατροφής να φαίνεται ότι έχει καθιερώσει μια από τις σημαντικές αξίες της καθημερινότητας με συνδυασμό στρατηγικών αντιμετώπισης κάθε αγχώδης συνθήκης που μπορεί να εμπεριέχει το επαγγελματικό στρες, ή το οικογενειακό άγχος επιβίωσης.
Παρόλο που συνήθως αναφερόμαστε ότι οι τωρινές συνθήκες είναι καλύτερες από εκείνες που οι γονείς μας έζησαν, ανακαλύπτω ότι οι περισσότεροι διαμορφώνουν ένα συνεχόμενο αγώνα προς ένα στόχο για καλύτερη «ζωή» καταπονώντας συναισθηματικά και σωματικά τον εαυτό τους, μοιάζει ως σαν όλα να συμβαίνουν έξω από τον εαυτό, χωρίς να λειτουργεί ένα ξεκάθαρο πλαίσιο φροντίδας για την συναισθηματική υγεία. Ριχνόμαστε σε μια άνιση μάχη για την επίτευξη της εικόνας αποφεύγοντας να αντιμετωπίσουμε το φάντασμα των αλλαγών της δικιάς μας συναισθηματικής γήρανσης και τις ψυχοσωματικές εκδηλώσεις που μας προειδοποιούν.
Σπάνια θα εξετάσουμε τον ψυχολογικό αντίκτυπο (χρόνια κούραση) που λειτουργεί σε εμάς ο αγώνας της επιτυχίας. Και ποιο σπάνια θα αναρωτηθούμε πως να διαχειριστούμε την επικείμενη μείωση της ικανότητας (μνήμη) που συνεπάγεται από την ψυχολογική – συναισθηματική γήρανση, ακόμα ποιο σπάνια θα παρατηρήσουμε τις συχνές λεπτές αλλαγές και διαδικασίες που περνούν εύκολα απαρατήρητες.
Μέσα από αυτά τα προσωπικά ερωτήματα μου άρχισα να διερευνώ πως η συναισθηματική γήρανση μπορεί να επηρεάσει και να αλλάξει τη ψυχολογία μας, την σχέση με τον εαυτό, τις σχέσεις με τους άλλους, αλλά και με το όποιο επάγγελμα κάνουμε.
Κάθε συναίσθημα που δεν εκφράζεται μας οδηγεί στην ψυχολογική απομόνωση, απομακρυνόμαστε από τους άλλους και τον εαυτό μας. Ίσως να μου πείτε ότι καλά τα γράφω, αλλά επι του πρακτικού τι συμβαίνει, θα μπορούσα να σας προτείνω πρακτικές αντιμετώπισης για το μη λεχθέν των συναισθημάτων, όμως, το ταξίδι της αυτογνωσίας έχει για τον καθ’ έναν τον προσωπικό του χάρτη της διαδρομής.
Είναι μια διαδρομή σε κάθε θεραπευτικό ταξίδι που ανακαλύπτεις ότι τίποτα δεν είναι έξω από σένα, είναι όλα μοτίβα που απαρτιώνουν την προσωπικότητα σου, είτε τα αγαπάς, είτε τα μισείς, είτε τα αποφεύγεις, είναι πλευρές σου.
Απ΄ την προσωπική μου διαδρομή αυτά που κρατώ ως πρώτα κύρια ζητήματα που αφορούν την ψυχολογική -συναισθηματική γήρανση και μπορώ να τα μοιραστώ μαζί σας είναι:
ΘΥΜΟΣ: Παρόλο που ο θυμός είναι μια βασική φυσιολογική απόκριση σε μια απειλή φαίνεται ότι το ασταθές κοινωνικό περιβάλλον σε συγχρονισμό με τις προσωπικές προσδοκίες, συγκρούονται, με αποτέλεσμα να βλέπουμε συχνά θυμωμένους ανθρώπους έτοιμοι να ξεσπάσουν με οργή, ή ανθρώπους που αποσύρονται στην σιωπή.
Αυτό συμβαίνει γιατί η κορτιζόλη και η αδρεναλίνη πλημμυρίζουν το σύστημά μας, το αίμα φεύγει από τον εγκέφαλό μας και δεν μπορούμε να σκεφτούμε όπως όταν δεν νοιώθουμε απειλή.
Ας μείνουμε λίγο στον θυμό μιας και έχει δυο όψεις, ό θυμός που εκτονώνεται με δύναμη, και ο θυμός που κρύβεται, με αποτέλεσμα τις ψυχοσωματικές αντιδράσεις, το στυλ αντίδρασης του θυμού αναπτύσσεται από αυτό που βλέπουμε ως παιδιά, “ο θυμός μαθαίνεται”. Εχει σημασία να διαχωρίσουμε τον θυμό από την έκφραση καθώς μπορεί να έχει επικίνδυνες επιπτώσεις. Η αλλαγή που μπορούμε να κάνουμε δεν είναι να μην θυμώνουμε αλλά να μάθουμε να τον εκφράζουμε με έναν τρόπο που θα λειτουργεί με υγιή τρόπο για εμάς και τους άλλους, και σίγουρα αυτή η διαδικασία θέλει καθημερινή εκπαίδευση.
ΑΓΧΟΣ: Συνδέεται με τον θυμό, μιας και έχει μια δυναμική προσαρμοστική σχέση μεταξύ των δυνατοτήτων ενός ατόμου και των απαιτήσεων της κατάστασης (στρεσογόνων παραγόντων), όπου χαρακτηρίζεται σε κάποιες περιπτώσεις από μια ανισορροπία διαταράσσοντας την ομοιόσταση του ατόμου, και σε κάποιες άλλες ως ρυθμιστικός παράγοντας προσαρμογής . Παρόλο που το λειτουργικό άγχος αυξάνει την ικανότητα αντιμετώπισης στις απαιτήσεις προσαρμογής του περιβάλλοντος, παράλληλα, επιτρέπει τη νοητική ανάπτυξη και δημιουργία στρατηγικών αντιμετώπισης. Η σκοτεινή πλευρά της δυσλειτουργίας του άγχους είναι ο μαθημένος τρόπος αντίδρασης ή προσαρμογής σε περιβάλλοντα που προκαλούν συνεχόμενη ένταση με έντονα συναισθήματα.
Σε αυτές τις καταστάσεις το άτομο λειτουργεί με τον μαθημένο τρόπο που έβλεπε μέσα στην οικογένεια ως παιδί.
Τα συμπτώματα ενός συνεχόμενου άγχους είναι: συναισθηματική διέγερση, αυξημένη αρτηριακή πίεση, αυξημένος καρδιακός ρυθμός, πονοκέφαλος, κοιλιακό άλγος, γρήγορη αναπνοή, ή αναπνοή που δύσκολα εκτονώνεται, ξηροστομία, συχνός πόνος στον θώρακα με αντανακλαστικότητα στην πλάτη.
Τόσο ο θυμός που καταπνίγεται όσο και το μη διαχειρίσιμο άγχος (αποσιωπάται) υπάρχει υποψία ότι συνδέονται με την απορρύθμιση του θυροειδή αδένα, τις καρδιακές λειτουργίες, και τις στομαχικές διαταραχές.
Θα μπορούσα να κάνω μια ολόκληρη αναφορά βασισμένη στο πόσο συχνά συναντάμε θυμωμένους ή αγχωμένους ανθρώπους, όμως η αφορμή για να γραφτεί αυτό το κείμενο είναι να μοιραστώ μαζί σας τις παρατηρήσεις και σκέψεις μου, ώστε να έρθουμε πιο κοντά στην κατανόηση, ότι, η γήρανση δεν ξεκινά μόνο απ’ έξω προς τα μέσα (χρονολογικά), μετρώντας τα χρόνια μας, αλλά, ξεκινά εξελικτικά χωρίς να το παρατηρούμε από μέσα προς τα έξω, με την συναισθηματική καταπόνηση που βιώνουμε στις καθημερινές μικρές ή μεγάλες ματαιώσεις που συμβαίνουν.
Και είναι πράγματι τόσο λεπτές οι γραμμές που χαράζονται, ώστε δεν αντιλαμβανόμαστε άμεσα το βάθος των επιπτώσεων.
Κυριακή Μερτζάνη
Σχεσιακή Ψυχοθεραπεύτρια MSc