Αν και η ναρκισσιστική συμπεριφορά είναι πολυεπίπεδη πολυμορφική και πολυδιάστατη  με πολύ λεπτές πτυχές ως σκιές που είναι δύσκολό να ανιχνευτούν το πρώτο διάστημα που ερχόμαστε σε επαφή με έναν ναρκισσιστή που λειτουργεί με την σκιά του, και ακόμα πιο δύσκολο όταν παγιδευόμαστε στο βλέμμα (της μέδουσας) της σκιάς του  ναρκισσιστή. Ας ξεκινήσουμε με την θεωρία όπου αναφέρει ότι…

Η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας (NPD) είναι ένα διαρκές πρότυπο εσωτερικής εμπειρίας και συμπεριφοράς που χαρακτηρίζεται από εγωκεντρισμό, έλλειψη ενσυναίσθησης και υπερβολική αίσθηση αυτο-σημασίας. Υπό το πρίσμα της ψυχολογίας, ο ναρκισσισμός δεν σημαίνει αγάπη για τον εαυτό του – τουλάχιστον όχι γνήσιο είδος. Το ποιο συνηθισμένο μοντέλο του ναρκισσισμού είναι άτομα ερωτευμένα με μια εξιδανικευμένη, μεγαλειώδη εικόνα του εαυτού τους, ακριβώς επειδή τους επιτρέπει να αποφύγουν τα βαθιά αισθήματα ανασφάλειας, συνήθως αναφέρουν τα επιτεύγματά τους μιλώντας για  τον εαυτο τους με μια ψευδή ταπεινότητα.

Η ανωτερότητα είναι το νούμερο ένα χαρακτηριστικό της σκιάς του ναρκισσισμού, και φυσικά δεν αναφερόμαστε στην ανωτερότητα της ενσυναίσθησης και κατανόησης αλλά στο αίσθημα ανωτερότητας ως  να είναι οι καλύτεροι, οι πιο σωστοί και οι πιο ικανοί.. Κατέχουν τα πάντα, ώστε  να ελέγχουν  τους πάντες.  Τις περισσότερες φορές εκδηλώνεται με ένα σταθερό συμπαγές σύμπλεγμα συμπεριφορών για την επιδίωξη της κοινωνικής θέσης.

Σε αυτό  το σύμπλεγμα των  συμπαγών συμπεριφορών κρύβεται η σκιά του ναρκισσισμού, και μπορεί να αναγνωριστεί με εστιαζόμενη παρατήρηση στα δυο συμπαγή μονοπάτια που κινείται ο νάρκισσος και η σκιά του.

Το ένα μονοπάτι είναι το μονοπάτι θαυμασμού, όπου επιδιώκουν την αυτοπροβολή τους μέσω των άλλων (αντιπροσώπους), που έντεχνα έχουν επιλέξει ώστε να ανταποκρίνονται στην διαδικασία ανύψωσης τους, με λίγα λόγια αυτού του είδους  οι ναρκισσιστές προσφέρουν το φροντιστικό πρόσωπο τους δείχνοντας ότι κάνουν, το κάνουν για το καλό   του συνόλου, της ομάδας, του πλαισίου, της οικογένειας, κ.α. λ,  συχνά αυτό-αναφέρονται ως ομαδικά πνεύματα, αλλά η σκιά εργάζεται μόνο για τον εαυτό, γι αυτό επιλέγουν συγκεκριμένα άτομα «ειδικής μεταχείρισης» (Krizan&Herlache 2018), να έχουν δίπλα τους για να μπορούν μέσω της τυφλής (λήθης)  εμπιστοσύνης να ανυψώσουν τον εαυτό τους.

Το άλλο  σκιώδης μονοπάτι είναι το μονοπάτι της αντιπαλότητας,  όπου εμφανίζεται όταν κάποιος αποφασίζει να διαφοροποιηθεί απ την μάζα της λήθης, ή όταν κάποιος τους ανακαλύψει, τότε η μάσκα του καλού πέφτει, δεν θα διστάσουν να εξαπολύσουν εχθρότητα, προσβολές, περιφρόνηση, συκοφαντία, διαπόμπευση και όσο ο ναρκισσιστικός φόβος της αποκάλυψης μεγαλώνει τόσο η εσωτερική αντιπαλότητα ενεργοποιείται με μεγαλειώδη έκταση μέχρι να εκμηδενίσουν την φωνή της αλήθειας!! Δεν θα διστάσουν να κακοποιήσουν λεκτικά και ψυχικά το άτομο που θεωρούν ότι απειλούνται, και φυσικά το κάνουν για το καλό του συνόλου!!!!

Αν και είναι εξαιρετικά ανθεκτικοί  στην σκληρή κεκαλυμμένη “φροντιστική”  συμπεριφορά τους, ακόμη και όταν αυτή τους προκαλεί προβλήματα. Συνήθως η τάση τους είναι να ρίχνουν την ευθύνη σε άλλους, και τις περισσότερες φορές αναφέρονται υποτιμητικά στους φανταστικούς διώκτες τους.  Επιπλέον, είναι εξαιρετικά ευάλωτοι για την εικόνα τους,  και αντιδρούν άσχημα ακόμη και στις παραμικρές επικρίσεις, διαφωνίες ή αντιληπτές αντιπαλότητες, τις οποίες θεωρούν ως προσωπικές επιθέσεις, θεωρούν ότι είναι τόσο σημαντικά τα επιτεύγματα τους που οι άλλοι τους φθονούν.

Η  «Αχίλλειος πτέρνα» του Ναρκισσιστή είναι η διαφοροποίηση, για εκείνον η λέξη και η θέση της διαφοροποίησης είναι άγνωστη, καθώς μετακινείται μεταξύ του θαυμασμού και της αντιπαλότητας, με κύριο χαρακτηριστικό την ανταγωνιστικότητα, (με φθονούν γιατί είμαι μοναδικός-κη)  δεν μπορεί να διαχειριστεί τη διαφοροποίηση, καθώς ψυχικά η θέση της διαφοροποίησης αναφέρεται στον πραγματικό ψυχικό χώρο, και την ενσυναίσθηση που μπορεί να εμπεριέχει τις διαφορετικότητες χωρίς τον διαχωρισμό και αποκλεισμό.

Ο Ναρκισσιστής λόγω της ακαμψίας του δεν έχει ψυχικό συλλογικό απόθεμα, καθώς όλα λειτουργούν εγκεφαλικά και όχι και συναισθηματικά, αναφέρεται ως «είμαι συγκινημένη-ος, συγκινήθηκα», αλλά, αν παρατηρήσουμε η σωματό-έκφραση είναι παγωμένη χωρίς συσπάσεις της συγκίνησης, και συνήθως τα δάκρυα του είναι  κροκοδείλια.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό της σκιάς του Νάρκισσου είναι ότι βλέπει τον εαυτό του ως δικαιούχο στην ιεραρχία και των ειδικών προνομίων, και φυσικά αυτό συνεπάγεται ότι βλέπει τους άλλους κατώτερους, ακόμα και σε αυτή την κατώτερη κατηγορία, έχει δυο διακρίσεις, εκείνους που επιλέγει να έχει επιρροή για την προώθηση του μεγαλείου του, και εκείνους που θα θρέψει την αντιπαλότητα του μέσω διαφωνιών ή μακροσκελών σιωπών. Αυτές οι φαντασιώσεις τον προστατεύουν από τα συναισθήματα του εσωτερικού κενού και της ντροπής, έτσι αν προκύψουν διαφορετικές  απόψεις από ένα άλλο άτομο θα τις αντικρούσει ή θα τις  αγνοήσει μέσω της εκλογίκευσης, Η σκιά του νάρκισσου αλλάζει θέμα γρήγορα όταν ζορίζεται, και συνήθως απαντά σε ένα θέμα με κάτι διαφορετικό που προκαλεί στον άλλον σύγχυση.

Μην ξεχνάμε ότι ο όρος αυτοεκτίμηση δεν λειτουργεί στον νάρκισσο, παρα μόνο ως αντανάκλαση για την ιεραρχική θέση σε σχέση με του άλλους. (Harris, Donnellan & Trzesniewski 2018).

Όσο αφορά τη ιεραρχική δύναμη, κατασκευάζουν συχνά προβολικές αφηγήσεις ενδεικτικές του κινήτρου δύναμης, και συχνά  υπερβάλλουν ή λένε ξεκάθαρα ψέματα για τα επιτεύγματα και τα ταλέντα τους. Ιδίως  όταν μιλούν για δουλειά ή σχέσεις, το μόνο που θα ακούσετε είναι πόσο πολύ συνεισφέρουν, πόσο σπουδαίοι είναι και πόσο τυχεροί είναι οι άνθρωποι στη ζωή τους που τους έχουν.  Επενδύουν στην τεχνική παγίδευσης ώστε να καλύψουν  την ανάγκη να επηρεάσουν τους άλλους και να αποκτήσουν τη φήμη ηγεσίας και πλούτου,(Abeyta, Routledge & Sedikides 2017), επενδύουν στον δεσμό προσκόλλησης, «ως μια καλή οικογένεια» και λειτουργούν εις βάρος των συναισθηματικών δεσμών.

Πως Αναγνωρίζεις ένα άτομο που λειτουργεί με την σκιά του Νάρκισσου?

Το  να  αναγνωριστεί  ένα άτομο που λειτουργεί με την ναρκισσιστική  σκιά είναι πολύ δύσκολο ιδίως στα αρχικά στάδια της σχέσης. Και αυτό γιατί η σκιά λειτουργεί με όλες τις διαφορετικές μορφές της ναρκισσιστικής διαταραχής όπως είναι:

Έκδηλος ή μεγαλειώδης ναρκισσισμός. Συγκαλυμμένος ή ευάλωτος ναρκισσισμός.. Κακοήθης ναρκισσισμός.

Κοινοτικός ναρκισσισμός. Οι κοινοτικοί ναρκισσιστές τείνουν να βλέπουν τον εαυτό τους ως αλτρουιστές και ισχυρίζονται ότι ενδιαφέρονται βαθιά για τη δικαιοσύνη. Παρουσιάζονται στους άλλους ως υποστηρικτικοί και ανιδιοτελείς. Ωστόσο, η συμπεριφορά τους υποκινείται από την επιθυμία για κοινωνική δύναμη και την αίσθηση ανωτερότητας ή δικαιώματος. Εξαιτίας αυτού, οι πράξεις τους δεν ταιριάζουν πάντα με τις πεποιθήσεις τους.

Ανταγωνιστικός ναρκισσισμός. Συχνά επιδεικνύουν σκέψη μηδενικού αθροίσματος, πιστεύοντας ότι κάθε κατάσταση έχει έναν «ηττημένο» και «νικητή». Συνήθως λειτουργούν γρήγορα προς το να  υποτιμούν τους άλλους και να είναι αργοί ή απρόθυμοι να συγχωρήσουν.

Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι (όχι όλοι) αλλά  τα περισσότερα από  αυτά τα άτομα βρίσκονται σε υψηλές θέσεις, ή ακόμα βρίσκονται στην πορεία για την ηγεσία. Μπορούμε να πούμε ότι είναι μια εξελικτική μορφή ναρκισσισμού που είναι δύσκολο να ανιχνευτεί απ την αρχή, και ο  λόγος είναι ότι προκαλεί  σύγχυση απ την πρώτη στιγμή που θα βρεθεί κάποιος μαζί τους.

Όσοι λειτουργούν με την σκιά του ναρκισσισμού  αισθάνονται ότι απειλούνται κάθε φορά που συναντούν κάποιον που φαίνεται να έχει κάτι που τους λείπει—ειδικά εκείνους που έχουν αυτοπεποίθηση και είναι δημοφιλείς. Απειλούνται επίσης από ανθρώπους που δεν τους υποκλίνονται ή που τους προκαλούν με οποιονδήποτε τρόπο. Ο αμυντικός τους μηχανισμός είναι η περιφρόνηση. Ο μόνος τρόπος για να εξουδετερώσουν την απειλή και να στηρίξουν το δικό τους τραυματισμένο εγώ είναι να υποτιμήσουν  αυτούς τους ανθρώπους. Μπορεί να το κάνουν με περιφρονητικό- απορριπτικό τρόπο ώστε να δείξουν πόσα λίγα σημαίνει το άλλο άτομο για αυτούς. Ή μπορεί να μετακινηθούν προς στην επίθεση με προσβολές, διαπόμπευση, εκφοβισμό και απειλές να αναγκάσουν το άλλο άτομο να «συνετιστεί». Δεν θα διστάσουν να χρησιμοποιήσουν  τον όρο παραδειγματισμό  όταν νοιώθουν ότι η απειλή είναι ακόμα εκεί!!!!

Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι οι ναρκισσιστές αυτού του τύπου δεν αναζητούν συντρόφους. Ή συνοδοιπόρους, ψάχνουν για υπάκουους θαυμαστές. Η μοναδική σας αξία για την σκιά του ναρκισσιστή είναι κάποιος που μπορεί να του πει πόσο σπουδαίοι είναι για να στηρίξουν τον ακόρεστο εγωισμό τους. Οι επιθυμίες και τα συναισθήματά σας δεν μετράνε.

Παρατηρήστε  τον τρόπο με τον οποίο ο ναρκισσιστής συμπεριφέρεται στους άλλους. Εάν ο ναρκισσιστής λέει ψέματα, χειραγωγεί, πληγώνει και όταν απειλείται δεν σέβεται τους άλλους, τελικά θα σας φερθεί με τον ίδιο τρόπο. Μην πέφτετε στη φαντασίωση ότι είστε διαφορετικοί και θα γλυτώσετε.

Τι συμβαίνει στα άτομα που συναναστρέφονται με έναν νάρκισσο?

Η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίζουν τα άτομα που συναναστρέφονται με έναν νάρκισσο και την σκιά του είναι ότι χάνουν τον εαυτό τους με τέτοιο τρόπο που δεν το αντιλαμβάνονται, μην ξεχνάμε ότι ο νάρκισσος επενδύει στον αποφευκτικό-ανασφαλή  δεσμό προσκόλλησης για την χειραγώγηση, έτσι έχουμε το φαινόμενο προσκόλλησης του θαυμασμού όταν ο δεσμός προσκόλλησης με την οικογένεια λειτουργεί παθητικά.

Το πρώτο στάδιο χειραγώγησης είναι να σας κάνει να αρχίσετε να αισθάνεστε  μια σύγχυση,  ότι δεν είστε αρκετά καλοί, και να μπείτε στον αγώνα μιας ψευδούς εξέλιξης σας, και μπορεί να μην αισθάνεστε πλέον σαν το άτομο που ήσασταν πριν ξεκινήσουν όλα αυτά,  αλλά, δεν είναι αντιληπτό τουλάχιστον σε αυτό το στάδιο ότι χάνετε τον εαυτό σας. Και δημιουργείτε έναν ψευδή εαυτό.

Η ναρκισσιστική κακοποίηση είναι μια μορφή πλύσης εγκεφάλου και ως εκ τούτου, μπορεί να καταστρέψει την αίσθηση της αυτοεκτίμησής σας. Γιατί η σκιά του νάρκισσου επιδιώκει να έχει δίπλα του άτομα που η αυτοεκτίμηση τους εξαρτάται από εκείνα που τους προσφέρει, και με αυτόν τον τρόπο κτίζει τον ιστό της εξέλιξης του προς τον θαυμασμό. Δημιουργεί μέσα από την χειραγώγηση να μιλάνε άλλοι  για εκείνον και τα επιτεύγματα του, ενώ εκείνος επισημαίνει συχνά την ταπεινότητα του!!!

Σε πολλές περιπτώσεις, όσοι έχουν βιώσει ναρκισσιστική κακοποίηση θα δυσκολευτούν να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους στον καθρέφτη επειδή δεν βλέπουν πλέον την αληθινή τους αντανάκλαση να τους κοιτάζει.

Μπορεί επίσης να έχετε προβλήματα εμπιστοσύνης με άλλα άτομα (ειδικά με τους πιο κοντινούς σας ανθρώπους) ακόμα και να απομακρύνεστε από εκείνα,  μπορεί ακόμα να βρίσκεστε συνεχώς σε μια αμφιβολία ή να προσπαθείτε να μαντεύετε τον εαυτό σας. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ντροπή και αμηχανία, που μπορεί συχνά να σας εμποδίσει να δείτε καθαρά το τι συμβαίνει.

Το επόμενο στάδιο είναι η καθοδήγηση για τις «σωστές» λήψεις κάποιων αποφάσεων. Σε αυτό το στάδιο εμφανίζεται η σύγχυση όπου μπορεί να αισθάνεστε ότι δεν μπορείτε να πάρετε καμία απολύτως απόφαση, χωρίς την σημαντική του καθοδήγηση.

Το επόμενο στάδιο είναι η σιωπηρή αμφιθυμία, αισθάνεστε ότι κάτι δεν πάει καλά, αλλά, η σκιά του νάρκισσου γνωρίζει πολύ καλά πότε είστε σε αυτό το στάδιο και φροντίζει να σας ταΐσει με μεγαλειώδη προνόμια, που δεν το περιμένατε,  αν εδώ λειτουργεί η ανασφαλή αποφευκτική  οικογενειακή προσκόλληση, τότε η σιωπηρή αμφιθυμία κρύβεται πίσω από τα λαμπερά προνόμια, χάνεται όπως και ο εαυτός.

Η σκιά του νάρκισσου, έχει φτάσει στο τελικό στάδιο, και μπορεί πλέον  να διαμορφώσει τους στόχους και τις φιλοδοξίες σου. Μην ξεχνάμε ότι  θέλει να ελέγχει τα πάντα πάνω σου, μέχρι τις δραστηριότητες που συνέθεταν το ποιος ήσουν ως άτομο, γιατί μόνο όταν σε υποτάξει για το καλό του (συνόλου)!!! Τότε έχει καταφέρει να εργάζεσαι τυφλά για την μεγαλειώδης κοινωνική του θέση, έχει καταφέρει να σε πείσει ότι χωρίς εκείνον  θα ήσουν ένα τίποτε, η θα ήσουν ελαττωματικός -κη. Έχει καταφέρει να τον θαυμάζεις, αλλά κατά βάθος δεν θρέφεται από τον θαυμασμό σου αλλά από τον κρυμμένο φόβο και φθόνο σου.

Οι Επιζώντες

Οι επιζώντες από την ναρκισσιστική κακοποίηση μπορεί να έχουν σωματικά συμπτώματα, όπως πονοκεφάλους, στομαχόπονους ή πόνους στο σώμα, τα οποία έχουν διάρκεια για αρκετούς μήνες αφότου έχουν  καταφέρει να φύγουν από την ναρκισσιστική παγίδα.

Άλλα συμπτώματα είναι η διάσπαση της προσοχής και αδυναμία για συγκέντρωση και εστίαση καθημερινών καταστάσεων, και μπορεί να αισθάνονται ότι λειτουργούν χωρίς συναισθήματα, με ξαφνικές εναλλαγές της διάθεσης, και έντονο κοινωνικό άγχος.

Αυτό το στάδιο ονομάζεται το στάδιο απεξάρτησης, και μπορεί ένα άτομο να έχει καταφέρει να ξεφύγει από την παγίδα του νάρκισσου, φέρει ψυχικά, συμπεριφορικά τραύματα, που χρειάζεται χρόνο για να επανέλθει στις αρχικές λειτουργίες του.

Συμβουλές για την ανάκτηση της ψυχικής σου υγείας ως επιζών της σκιάς του Ναρκισσιστή.

Ξεκίνα να επενδύεις στην αυτοεκτίμηση σου, κάνε μικρά καθημερινά πράγματα που σε κάνουν να νοιώθεις όμορφα.

Να θυμάσαι ότι: Η καλύτερη άμυνα ενάντια στις προσβολές και τις συκοφαντίες  της σκιάς του ναρκισσιστή είναι η ισχυρή αίσθηση του εαυτού. Όταν γνωρίζεις τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία σου, είναι πιο εύκολο να αντικρούσεις κάθε άδικη κριτική που ασκείται εναντίον σου, έστω και αν αυτό είναι η σιωπή σου.

Ένταξε στο πρόγραμμα σου να προσφέρεις εθελοντισμό.

Φρόντισε να  κοιμάσαι αρκετά, βάλε στην ζωή σου την άσκηση και την υγιεινή διατροφή .

Η αποδοχή είναι το καλύτερο δώρο προς τον εαυτό σου. Μπορεί να βιώσεις μια σειρά από συναισθήματα όπως θλίψη, κατάθλιψη, θυμό και άγχος. Ό,τι αισθάνεσαι ισχύει και είναι σημαντικό να μην καταπιέζεις αυτά τα συναισθήματα ή να μην κρίνεις τον εαυτό σου επειδή τα έχεις.

Η αποδοχή είναι η λύτρωση και η συνάντηση με το πιο φωτεινό μέρος του τραυματισμένου εαυτού σου, επέτρεψε να συνδεθείς μαζί του.

Ζήτησε βοήθεια από έναν ειδικό θεραπευτή ώστε στο στάδιο της απεξάρτησης να μην βιώσεις μοναξιά.

Κυριακή Μερτζάνη

Σχεσιακή Ψυχοθεραπευτρια MSc

Ατομική – Ομαδική Θεραπεία.

Συντονίστρια Ψυχοθεραπευτικών Ομάδων.

www.healthofsoul.gr